Баян-Өндөр сумын танилцуулга

Эрдэнэт хотын Ардын Хурлын Тэргүүлэгчдийн 1994 оны 6 дугаар сарын 13-ны өдрийн 8 дугаар тогтоолоор Баян-Өндөр сум нь Засаг захиргааны анхан шатны нэгж болох 13 багтай 58460 хүн амтай анх байгуулагдсаж байсан бол эдүгээ 26 багтай 100 гаруй мянган хүн амтай болж 30 жилийн түүхийг ардаа үдэж өдгөө Монголын хамгийн олон хүн амтай, газар нутаг багатай онцлог сум болон өргөжин хөгжин тэлсээр байна.

Хүн амын жилийн дундаж өсөлт 1 хувь. Нийт хүн амын 48.5% нь 19-55 насны идэр залуу насныхан, 35,7% нь 18 хүртэлх насны хүүхдүүд, 14,3% нь 55-аас дээш өндөр настнууд юм. Манай суманд тохилог орон сууц 117 байдаг. Орон сууцанд 13154 өрхийн 46039 хүн, монгол гэрт 4628 өрхийн 16198 хүн, бие даасан хувийн орон сууцанд 378 өрхийн 1323 хүн тус тус амьдарч байна.

Баян-Өндөр суманд 2023 оны жилийн эцсийн мал тооллогоор10 аж ахуйн нэгж, 530 малчин, 313 мал бүхий нийт 843 өрхийн 98183 толгой мал тоологдсоноос тэмээ 37, адуу 13318, үхэр 19263, хонь 38874, ямаа 26691 тус тус тоологдсон нь өмнөх оны  мөн үеэс 10,14 хувиар өссөн үзүүлэлт юм.

Орхон аймгийн Баян-Өндөр сумын Баянцагаан багийн нутаг дэвсгэрт байх "Эрдэнэт үйлдвэр" ТӨҮГ нь зэс, молибдены хүдрийн олборлолт, баяжуулалтаар Ази тивдээ томоохонд тооцогддог үйлдвэр бөгөөд жилд 37 сая тонн хүдэр олборлон, 32.5 сая тонн хүдэр боловсруулж 580.0 орчим мянган тонн зэсийн баяжмал, 5.0 орчим мянган тонн молибдены баяжмал үйлдвэрлэдэг бөгөөд Ази тивдээ томоохонд тооцогдох үйлдвэр юм.  

Баян-Өндөр суманд 900 гаруй аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаа явуулж байгаагаас зэс молибдены хүдрийн олборлолт, баяжуулалтаараа Ази тивд төдийгүй дэлхийд томоохонд тооцогддог “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ, Хивс үйлдвэрлэлийн дотоодын хэрэгцээний дийлэнх хувийг бүрдүүлэгч, Монгол хонины ноосны чанар онцлогийг  дэлхийн 20 гаруй оронд таниулж бүтээгдэхүүнээ экпортлож буй “Эрдэнэт хивс” компани,  Жилд 2,5 тонн цэвэр зэс үйлдвэрлэж, зэс утас, цахилгааны утас үйлдвэрлэдэг  Монгол-Америкийн хамтарсан  “Эрдмин” ХХК, жилд 10 мянган тонн катодын зэсийг гидрометаллургийн аргаар ялгах хүчин чадалтай “Ачит-Ихт” ХХК, барилгын материалын үйлдвэрлэлийн “Очир төв”, Монголын анхны лед гэрлийн үйлдвэр “Анд-Энерги” ХК  зэрэг томоохон үйлдвэрүүд үйл ажиллагаа явуулж жилд дунджаар сум, аймаг, улсын төсөвт  тодорхой хэмжээний төсөв төвлөрүүлдэг томоохон сум юм.

2024 онд 128,9 тэрбум төгрөгийг татварын болон татварын бус орлогоос бүрдүүлж, аймгийн төсөвт 114,4 тэрбум төгрөгийг хуваарийн дагуу төвлөрүүлэхээс 2024 оны 04-р сарын байдлаар нийт 47,4 тэрбум төгрөг төвлөрүүлж аймагт 30 тэрбум төгрөгийг хуваарийн дагуу олгоод байна.

Баян-Өндөр сум 2 сантай бөгөөд 2024 онд Орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгө оруулалтаар 151 төсөл, арга хэмжээг 10,7 тэрбум төгрөгөөр хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна.

Баян-Өндөр сумын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй улсын болон хувийн хэвшлийн 26 Ерөнхий боловсролын сургууль, “Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ын дэргэдэх “Эрдэнэт цогцолбор” их, дээд сургууль боловсролын чиглэлээр үйлчилгээ үзүүлж байгаа ба СӨБ-ийн улсын болон хувийн хэвшлийн 40 цэцэрлэг үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Мөн орон нутгийн хэмжээнд нийт ЕБС-д суралцагчдын тоо 25842 хүүхэд суралцаж 1214 багш ажилчид ажилладаг бол СӨБ-д 9241 хүүхэд сургуулийн өмнөх боловсрол эзэмшиж 378 багш сурган хүмүүжүүлэгч ажиллаж байна. Мөн Баян-Өндөр сумын ЕБС-дад 6 автобус 7 чиглэлд 16 сургуулийн 1720 орчим хүүхдэд үйлчилгээ үзүүлж байна.   

Баян-Өндөр сумын хэмжээнд эрүүл мэндийн 78 байгууллага үйл ажиллагаа явуулж байгаагаас өрхийн эрүүл мэндийн төв 8, хувийн эмнэлэг стационар, амбулатори үйлчилгээ үзүүлдэг 70 эмнэлэг байна. Эдгээрт 448 их эмч, 503 сувилагч ажиллаж байна.

 Сумын хэмжээнд 10000 хүн тутамд 44 их эмч, 50 сувилагч, 95 ор, нэг их эмчид 227 хүн, нэг сувилагчид 202 хүн тус тус ноогдож байгаа юм. Баян-Өндөр суманд Орхон аймагтаа төдийгүй бүсийн хэмжээнд эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээг үзүүлдэг БОЭТ, “Эрдэнэт Үйлдвэр” ТӨҮГ-ийн “Эрдэнэт медикал” эмнэлэг, Баян-Өндөр мед зэрэг сүүлийн үеийн өндөр хүчин чадалтай тоног төхөөрөмж бүхий клиник эмнэлгүүд  хүн амд эрүүл мэндийн чанартай тусламж үйлчилгээ үзүүлэх боломжийг бүрдүүлэн ажиллаж байна.

2022 оноос хойш алслагдсан баг бүхий Шанд, Даваат багт Аялал жуулчлалын яамнаас 2,2 тэрбум төгрөгийн өртөг бүхий 1000 айлд Эко 00 барих ажлыг эхлүүлсэн ба 100% хүлээлгэн өгсөн. Мөн 2023 онд Байгаль хамгаалах сангийн зардлаар 12 багийн 45 өрхийн нүхэн жорлонг стандартын шаардлагад нийцсэн ариун цэврийн байгууламж болгон шинэчилсэн.

Сэтгэгдэл (1)

• Dear Mr / Mrs ; ,
  I and my qatari businessman friend want buy ; large quantities of live and slaughtered lamb - mutton and beef
  Pls back me.
  Regards. KABAALİ
  + 90 532 331 89 30

  Mithat Ali KABAALİ 2022.10.29